Sau khi Bộ trưởng bộ GTVT tự 'nghiêm khắc phê bình': Chuyên gia bàn giải pháp 'gỡ khó' thu phí không dừng

Lý giải việc thu phí không dừng rất hiệu quả, nhiều nước đã áp dụng nhưng chúng ta loay hoay mãi không xong, giới chuyên gia cho rằng, các cơ quan quản lý dường như đang lạm dụng các giải pháp hành chính mà chưa quan tâm đến vấn đề thị trường xem người dùng mong muốn gì...

Bộ trưởng, Thứ trưởng và 30 cá nhân "nghiêm túc phê bình"

Thừa uỷ quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể mới đây đã báo cáo Uỷ ban Thường vụ Quốc hội việc chậm trễ triển khai hệ thống thu phí dịch vụ sử dụng đường bộ theo hình thức điện tử tự động không dừng.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho biết: Toàn quốc hiện có 93 trạm thu phí trên các tuyến quốc lộ và cao tốc (82 trạm trên các tuyến quốc lộ và 11 hệ thống thu phí kín trên các tuyến cao tốc), trong đó Bộ GTVT quản lý 74 trạm; UBND các tỉnh quản lý 19 trạm.

Với các trạm do Bộ GTVT quản lý, Bộ chia hệ thống trạm thu phí BOT thành 2 giai đoạn để triển khai. Cụ thể, giai đoạn 1, tổng số trạm thuộc phạm vi dự án là 44 trạm, bao gồm 26 trạm trên Quốc lộ 1 và đường Hồ Chí Minh đoạn qua Tây Nguyên, 18 trạm trên các tuyến cao tốc và các quốc lộ khác.

Tiến độ triển khai ngoài hiện trường cho thấy đã lắp đặt, vận hành từ 2-6 làn ETC tại 39 trạm, bao gồm 26 trạm trên quốc lộ 1, đường Hồ Chí Minh đoạn qua Tây Nguyên, 13 trạm trên các tuyến quốc lộ khác. Việc lắp đặt toàn bộ các làn ETC thực hiện theo lộ trình phù hợp với lưu lượng phương tiện tham gia dịch vụ ETC.

5 tuyến cao tốc do VEC quản lý chỉ có 1 tuyến cao tốc Cầu Giẽ - Ninh Bình đã lắp đặt thiết bị. 4 tuyến còn lại chưa thể triển khai thực hiện do vướng mắc về nguồn vốn (Hiệp định vay vốn các dự án của VEC đã hết hạn) và chỉ đạo thực hiện (do VEC chuyển về ủy ban quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp từ tháng 11/2018).

Giai đoạn 2, tổng số trạm thuộc phạm vi dự án là 33 trạm, hiện cũng đang có nhiều vướng mắc. Thường trực Chính phủ đã tổ chức 2 cuộc họp để xử lý, đồng thời đang chỉ đạo Bộ GTVT và các cơ quan đơn vị liên quan xây dựng phương án triển khai đảm bảo hoàn thành trong năm 2020.

Đối với các trạm thu phí do địa phương quản lý, hiện có 6/19 trạm địa phương đã đầu tư và kết nối với dự án giai đoạn 1; 6 trạm đồng thuận kết nối với dự án giai đoạn 2 nên có thể vận hành ngay khi dự án hoàn thành; 7/19 trạm còn lại, địa phương tự tổ chức thực hiện vẫn chưa hoàn thành.

Nêu tồn tại, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho biết, tiến độ thực hiện hệ thống thu phí tự động không dừng chưa đáp ứng được theo yêu cầu của Thủ tướng, trong đó đặc biệt tiến độ thực hiện tại các dự án do VEC quản lý còn nhiều vướng mắc. Mới có khoảng 800.000 - 900.000 xe dán thẻ dẫn đến chưa phát huy được hiệu quả của hệ thống thu phí tự động không dừng đã lắp đặt.

Có nhiều nguyên nhân được Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể dẫn ra để lý giải cho sự chậm tiến độ kể trên, trong đó nguyên nhân chủ quan là do dự án thu phí tự động không dừng là hình thức đầu tư mới, phức tạp, liên quan đến lợi ích nhiều chủ thể trong khi các cơ quan quản lý nhà nước chưa có kinh nghiệm. Xác định trách nhiệm trong việc này, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho biết, 8 tập thể thuộc Bộ GTVT đã nghiêm túc kiểm điểm theo chức năng nhiệm vụ được phân công, trong đó có 4 đơn vị trực tiếp liên quan đến quá trình triển khai thực hiện dự án nhận hình thức phê bình nghiêm khắc và rút kinh nghiệm.

Về cá nhân, với vai trò lãnh đạo, chỉ đạo việc tổ chức thực hiện hệ thống thu phí tự động không dừng, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể và Thứ trưởng phụ trách dự án đã kiểm điểm tự nhận "hình thức nghiêm khắc phê bình, rút kinh nghiệm". Ngoài ra, 30 cá nhân thuộc các cơ quan đơn vị có liên quan có bản kiểm điểm trách nhiệm liên quan đến việc chậm tiến độ.

Cần bổ sung phương thức thanh toán phí

Bàn về vấn đề trên, ông Nguyễn Văn Quyền, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam cho biết: Thời gian qua các doanh nghiệp vận tải rất quan tâm đến vấn đề thu phí không dừng. Bộ GTVT đã thực hiện nhiều giải pháp, tìm hiểu công nghệ của nhiều nước tiên tiến để có thể áp dụng tại Việt Nam, nhưng đến nay vẫn chưa đạt được tiến độ yêu cầu. Dù đã gia hạn nhưng chưa biết chính xác mục tiêu này khi nào hoàn thành.

"Thực tế cho thấy giải pháp thu phí không dừng là rất tiến bộ, nhiều nước đã áp dụng hiệu quả vì tiết kiệm rất nhiều thời gian. Tuy nhiên ở Việt Nam, các cơ quan quản lý dường như đang lạm dụng các giải pháp hành chính và tập trung vào vấn đề công nghệ nhiều hơn mà chưa quan tâm đến vấn đề thị trường. Các nhà đầu tư BOT nên bán dịch vụ và người kinh doanh vận tải là bên mua dịch vụ. Đơn vị cung ứng dịch vụ chỉ nên là đơn vị giúp cho bên bán bán được dịch vụ tốt nhất, công khai minh bạch nhất. Muốn bán được phải nghiên cứu thị trường xem người ta cần gì, mong muốn gì. Vấn đề này trong thời gian qua dường như chưa được quan tâm đúng mức", ông Quyền phân tích.

Theo Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam, vì thế mới có chuyện đến nay đã có hơn 800.000 phương tiện của doanh nghiệp, người dân đã gắn thẻ ETAG nhưng không sử dụng. Đứng ở góc độ thị trường, người bán nên đưa ra một số hình thức để người dùng lựa chọn chứ không chỉ đưa ra một cái rồi ép người dùng. Kinh nghiệm ở Hàn Quốc cho thấy, nên triển khai theo hướng các nhà đầu tư cứ đầu tư, giao một đơn vị khác thu phí, một doanh nghiệp trúng thầu toàn quốc và phí thu được công khai, minh bạch, sau khi trừ chi phí thì chuyển trả cho nhà đầu tư. Việc thu phí chỉ giao cho một doanh nghiệp nhưng có tính cạnh tranh vì có đấu thầu.

"Chúng tôi đề xuất nên nghiên cứu 2 phương thức: Trả trước như đang làm và trả sau. Trả sau thì có hình thức ký hợp đồng, thông báo tài khoản, xe đi qua cứ tích vào rồi doanh nghiệp vận tải sẽ trả. Làm cách này, doanh nghiệp vận tải có giấy tờ để hạch toán được chi phí đầu vào, như hiện nay không hạch toán được", ông Quyền đề xuất.

TS La Văn Thái, chuyên gia giao thông cũng chia sẻ: "Hiện nay, vẫn chưa có quy định bắt buộc tất cả các phương tiện phải dán thẻ đầu cuối, mở và nộp tiền vào tài khoản trả trước. Theo thông tin tôi nắm được, hệ thống thu phí ETC ghi nhận nhiều trường hợp phương tiện đã dán thẻ đầu cuối, mở tài khoản nhưng không nộp tiền vào tài khoản".

Theo TS La Văn Thái, nhiều lái xe phản ánh rằng, nếu chủ phương tiện đã dán thẻ, nộp tiền, mặc dù cả tháng không đi qua trạm thu phí nhưng hệ thống vẫn tự động trừ 10.000 đồng/tháng. Chưa kể mỗi trạm sử dụng một công nghệ khác nhau trong khi đáng ra mỗi xe chỉ dán một thẻ ETC thì đi được tất cả đường có thu phí. Điều này đặt ra vấn đề các đơn vị cung cấp dịch vụ thu phí ETC cần nghiên cứu phương án cho phép người dùng đăng ký mở tài khoản trực tuyến thông qua smartphone, tablet, máy tính cá nhân…Cần nghiên cứu bổ sung phương thức thanh toán phí dịch vụ sử dụng đường bộ trực tiếp thông qua tài khoản ngân hàng của cá nhân, doanh nghiệp (thay vì phải nộp tiền vào tài khoản trả trước).

Nhiều khi cũng phải dò dẫm từng bước

Đề cập đến nguyên nhân của tình trạng chậm triển khai thu phí tự động không dừng, ông Tô Nam Toàn, Vụ trưởng Vụ Khoa học, công nghệ, môi trường và hợp tác quốc tế (Tổng cục Đường bộ Việt Nam) cho rằng: "Theo tôi trước hết là do hình thức thu phí tự động không dừng rất mới với Việt Nam. Mới về cả công nghệ, mô hình quản lý và hình thức triển khai. Điều này dẫn đến khi đưa vào triển khai có một số vấn đề chưa phù hợp với thực tiễn, dẫn đến bất cập đòi hỏi phải tháo gỡ. Một nguyên nhân nữa là trình tự thủ tục trong đầu tư rất phức tạp, để đảm bảo được đúng các quy định và hài hòa lợi ích nhiều bên mất rất nhiều thời gian".

"Ngoài ra, kinh nghiệm của Tổng cục Đường bộ Việt Nam trong triển khai thu phí tự động không dừng chưa nhiều. Đây là mô hình mới nên khi gặp vướng mắc, chúng tôi cũng mất thời gian nghiên cứu để tìm ra giải pháp, không dám quyết đoán để làm ngay, nhiều khi cũng phải dò dẫm từng bước", ông Tô Nam Toán cho biết thêm.

Theo Nhóm PV (Giadinh.net.vn)