Nghệ nhân Cơ Tu làm áo vỏ cây

Ông C’lâu Blao, là nghệ nhân dân gian – một trong số ít ở xã Tr’Hy, huyện Tây Giang biết làm áo quần bằng vỏ cây. "Trước đây chúng tôi sống trong rừng, không có vải may quần áo nên dùng vỏ cây. Nhà nào cũng có người biết làm loại trang phục truyền thống này", ông Blao nói và cho hay theo thời gian, các loại vải và quần áo từ miền xuôi được đưa lên phổ biến ở vùng núi rừng Tây Giang, trang phục bằng vỏ cây dần biến mất.

Ở cái tuổi 72, ông Blao vẫn bước đi thoăn thoắt trong rừng với chiếc gùi trên lưng và cây rựa trên tay. Ông tìm được một cây dây leo với tên gọi Đhi Zi Lang to bằng cổ chân. Ông chọn những đoạn thẳng và phân khúc gần 2 m, khi chặt xuống phải bóc vỏ ngay vì loại cây này nhiều nước, dễ bóc khi còn tươi.

Ông dùng dao tách lớp vỏ cây thành một vòng tròn. "Không phải bất cứ loại cây rừng nào cũng có thể làm thành trang phục, chỉ một số cây được đặt tên theo cách gọi của người dân địa phương, như Ta cỏỏng, A mớt, Đha my, Ta đuh, Chơr Za Giang, Đhin, Đhul, Đhi Zi lang, Đhi A bâm", ông nói.

Theo ông Blao, quá trình tách vỏ cây ra khỏi thân phải nhẹ nhàng, khéo léo. Nếu làm không đúng động tác thì lớp vỏ hư hỏng.

Những tấm vỏ cây được ông đưa về nhà, ngày hôm sau lại đưa ra suối đập nát lớp vỏ bên ngoài, còn lại lớp bên trong tạo thành những sợi dài, rửa sạch tại suối. "Đa số vỏ cây có mủ nên phải làm thật sạch thì mới may thành áo, quần được", ông nói.

Để tạo độ săn chắc, dẻo dai, các sợi cây thường được phơi nắng hoặc hơ trên bếp lửa. Người nào thích sắc màu cho tấm áo có thể sử dụng củ mài tạo màu, nhưng đẹp nhất vẫn là màu vỏ cây tự nhiên.

Chúng được dùng kim khâu các sợi cây tạo thành trang phục, áo hoặc quần tùy theo kích cỡ người mặc. Trang phục vỏ cây khi mặc lên người có mùi thơm, sử dụng nhiều năm mới hư hỏng.

Một tấm vỏ cây dài 2m, rộng 5 cm được hoàn thành. Loại áo này mùa nóng thì che nắng, mùa đông mặc ấm. Khi ngủ, dùng áo vỏ cây làm chăn đắp.

Nhiều năm qua, ông Blao đã làm hàng chục bộ trang phục vỏ cây để bán cho các cơ quan văn hoá và những người sưu tầm. Một bộ áo quần từ lúc bóc vỏ đến ra sản phẩm khoảng 30 ngày, giá bán bộ nhỏ 500.000 đồng, bộ lớn 800.000 đồng.

Một thanh niên Cơ Tu khoác lên mình bộ trang phục truyền thống bằng vỏ cây.

Tây Giang là huyện miền núi tỉnh Quảng Nam, giáp Lào, diện tích tự nhiên hơn 900 km2, với 10 xã; dân số hơn 16.000 người, trong đó trên 90% dân tộc Cơ Tu.

Theo Trưởng phòng Văn hóa huyện Tây Giang Nguyễn Chí Toàn, gần đây trang phục vỏ cây được người dân sử dụng trở lại khi tham gia các lễ hội truyền thống ở địa phương. "Chúng tôi lên kế hoạch tổ chức các lớp truyền nghề làm trang phục từ vỏ cây cho các bạn trẻ, để bảo tồn nét văn hoá này", ông Toàn nói.