Bỏ hay giữ Quỹ bình ổn xăng dầu?

Quỹ bình ổn xăng dầu đã có “tuổi đời” 13 năm. Đến thời điểm này, câu chuyện giữ hay bỏ quỹ lại tiếp tục được đưa ra bàn luận sôi nổi. Bên cạnh ý kiến đồng ý bỏ, lại có quan điểm cho rằng khi chưa xóa được thế độc quyền thì nên giữ để cân đối điều hành vĩ mô, kiểm soát lạm phát.

Không nên bỏ quỹ bình ổn

Ngày 19.9, Chính phủ trình Uỷ ban Thường vụ Quốc hội dự thảo Luật giá (sửa đổi), trong đó vẫn duy trì Quỹ bình ổn giá xăng dầu. Quỹ này từng nhiều lần được các doanh nghiệp, chuyên gia đề xuất bỏ.

Theo đại diện Bộ Tài chính, việc duy trì Quỹ bình ổn để đảm bảo tính khả thi, tránh phát sinh trường hợp hàng hoá, dịch vụ thuộc danh mục bình ổn, thì mới lập quỹ. Đây cũng là cơ sở pháp lý để tiếp tục duy trì công cụ Quỹ bình ổn giá xăng dầu. Trước đó, Bộ Tài chính - cơ quan soạn thảo dự Luật giá (sửa đổi) khi lấy ý kiến luật này từng đề nghị bỏ Quỹ bình ổn xăng dầu.

Trao đổi với Lao Động, ông Nguyễn Văn Phụng - nguyên Cục trưởng Cục Thuế doanh nghiệp lớn (Tổng cục Thuế, Bộ Tài chính) cho biết, chúng ta đang cần một nền kinh tế vĩ mô ổn định để phát triển bền vững, cho nên việc duy trì Quỹ bình ổn xăng dầu là cần thiết, không triệt tiêu ý nghĩa của việc giảm thuế Bảo vệ môi trường.

"Hiện nay, thị trường xăng dầu trong nước vẫn chưa hoàn toàn vận hành theo thị trường, vẫn có sự điều hành của Nhà nước. Cho nên cần thiết duy trì Quỹ bình ổn xăng dầu", ông Phụng nói và cho biết, khi giá xăng dầu trồi sụt theo diễn biến của thị trường thế giới, giá thấp, nhà điều hành có thể trích quỹ, đến khi giá tăng lên có thể chi sử dụng Quỹ bình ổn.

"Đây là cơ chế chúng ta đã duy trì lâu nay, tôi cho rằng trong điều kiện hiện nay vẫn phải có Quỹ bình ổn để giúp giảm biên độ biến động của giá, từ đó giảm tác động tiêu cực đến sản xuất, kinh doanh, kiểm soát lạm phát. Còn việc trích quỹ cao hay thấp đã có cơ quan điều hành liên ngành tính toán sao cho phù hợp với từng giai đoạn cụ thể", ông Phụng cho hay.

Đồng quan điểm, TS Nguyễn Bích Lâm - nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê cho rằng, Quỹ bình ổn là công cụ hữu hiệu của Chính phủ nhằm đảm bảo giá xăng dầu không tăng sốc, hài hòa được lợi ích Nhà nước, doanh nghiệp và người dân sử dụng xăng dầu trong bối cảnh giá xăng dầu thế giới biến động tăng mạnh.

"Thực tế diễn biến giá thời gian qua cho thấy Quỹ bình ổn giá đã phát huy giá trị, giúp Nhà nước điều tiết giá không tăng quá mạnh như giá thế giới", ông nói.

"Chỉ hoạt động tốt khi dự báo tốt"

Ở chiều ngược lại, có ý kiến đề nghị không tiếp tục duy trì Quỹ bình ổn xăng dầu, do đây là quỹ tài chính không nằm trong cân đối ngân sách nhà nước và nguồn hình thành được trích lập thông qua giá mua, do người tiêu dùng chi trả (300 đồng một lít). Doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu phải mở riêng tài khoản tại ngân hàng để hạch toán thu, chi liên quan đến quỹ này và có trách nhiệm công khai, minh bạch thu, chi từ quỹ.

Trao đổi với Lao Động, PGS.TS kinh tế Phạm Thế Anh (Trường Đại học Kinh tế Quốc dân) cho biết, kể từ 1.1.2020 đến nay 19.9.2022, tổng cộng có 72 lần điều chỉnh giá xăng dầu. Trong đó, số lần được chi so với số lần phải trích lập của từng mặt hàng như sau:

E5 RON 92 có 46 lần được chi, 25 lần trích lập và 1 lần không đổi; xăng RON 95 có 36 lần được chi, 31 lần trích lập và 5 lần không đổi; dầu diesel có 27 lần được chi, 44 lần trích lập và 1 lần không đổi; dầu hỏa 25 lần được chi, 41 lần trích lập và 6 lần không đổi; dầu ma-zút có 22 lần được chi, 40 lần trích lập và 10 lần không đổi.

Theo ông, số tiền trung bình được chi của các mặt hàng xăng E5RON92 và RON95 lần lượt là 525.7 đồng/lít và 5 đồng/lít. Ngược lại, các mặt hàng dầu diesel, dầu hỏa và dầu ma-zút phải trích lập trung bình lần lượt là 135 đồng, 138 đồng và 115 đồng /lít.

"Sau khi sử dụng quỹ, độ lệch chuẩn (biến động) của giá xăng E5 RON 92 và giá dầu ma-zút tăng lên lần lượt là 219 đồng/lít và 49 đồng/lít so với trường hợp không có quỹ. Như vậy, mục tiêu bình ổn giá với các mặt hàng này là không đạt yêu cầu", PGS.TS Phạm Thế Anh cho hay.

Ngược lại, sau khi sử dụng quỹ, độ lệch chuẩn (biến động) của giá xăng RON 95, diesel và dầu hỏa có giảm đôi chút, lần lượt là 26 đồng, 189 đồng và 86 đồng/lít. "Nhìn chung, tác động bình ổn của Quỹ bình ổn khá mờ nhạt", ông Thế Anh nhận định.

Theo vị chuyên gia, về nguyên tắc Quỹ bình ổn xăng dầu chỉ hoạt động tốt khi dự báo tốt giá thế giới. Có nghĩa phải dự báo được mức giá hiện nay đang cao hay thấp hơn so với mức giá trung bình trong dài hạn. Nếu không dự báo được thì Quỹ bình ổn xăng dầu không có tác dụng gì.

Bộ Tài chính vừa công khai thông tin về tình hình trích lập, sử dụng và lãi phát sinh trên số dư Quỹ Bình ổn giá xăng dầu (quỹ BOG) quý II/2022.

Theo đó, số dư Quỹ BOG đến hết quý II/2022 (đến hết ngày 30.6) là 310 tỉ đồng, trong đó, tổng số trích quỹ BOG trong quý II (từ ngày 1.4 đến hết ngày 30.6) là 1.007 tỉ đồng; số chi sử dụng quỹ trong quý II là 526 tỉ đồng. Lãi phát sinh trên số dư quỹ BOG dương trong quý II năm 2022 là 1,426 tỉ đồng.

Theo Cường Ngô (Lao Động)