Tính đến 31.12.2016, dư nợ nước ngoài của Chính phủ là 947.494 tỷ đồng, tức khoảng 42.938 triệu USD, tăng so với năm 2015, chiếm 39,8% nợ Chính phủ. Trong đó, nợ quá hạn là 10.556 tỷ đồng (hơn 479 triệu USD), do gánh nợ cho Vinashin và hàng loạt dự án không hiệu quả.
Kiểm toán Nhà nước vừa công bố kết quả kiểm toán chuyên đề công tác quản lý nợ công năm 2016 đã chỉ ra một loạt sai sót của Bộ Tài chính trong quản lý nợ công và kiến nghị bộ này phải điều chỉnh tăng thêm 5.012 tỷ đồng nợ công. Trong số 5.012 tỷ đồng tăng thêm, nợ nước ngoài 4.966 tỷ đồng, nợ bảo lãnh vay nước ngoài 18 tỷ đồng và nợ địa phương 28 tỷ đồng.
Nợ quá hạn nước ngoài hơn 470 triệu USD
Báo cáo cho hay, tính đến cuối năm 2016 dư nợ các khoản Chính phủ cho vay lại đối với các khách hàng, dự án là 315.997 tỷ đồng, tăng 10,2% so với năm 2015 (286.705 tỷ đồng).
Có 60 dự án chuyển nợ quá hạn gồm cả gốc, lãi, phí, tương đương với 10.556 tỷ đồng (hơn 479 triệu USD), chiếm 3,3% tổng dư nợ cho vay lại.
Trong đó, dự án Vinashin có nợ quá hạn 8.180 tỷ đồng, gồm nợ từ nguồn trái phiếu quốc tế 6.563 tỷ đồng, nợ từ nguồn vay Chính phủ Ba Lan là 1.617 tỷ đồng.
Số nợ quá hạn của các dự án còn lại là 2.376 tỷ đồng, trong đó nợ gốc là 1.769 tỷ đồng, lãi và phí 607 tỷ đồng. Hầu hết các dự án được thực hiện trước năm 2010 do sử dụng vốn không hiệu quả, khó khăn trong việc trả nợ, phải khoanh nợ, cơ cấu lại nợ.
Kiểm toán cũng chỉ ra 3 dự án điển hình là dự án Dâu tằm tơ (dư nợ quá hạn 102 tỷ đồng, dự án không hiệu quả và không trả được nợ, dù Chính phủ cho phép giảm số tiền trả nợ gốc từ hơn 3 triệu euro xuống còn 2,5 triệu euro);
Dự án Nhà máy chế biến phân hữu cơ từ rác thải sinh hoạt Hà Nam (dư nợ quá hạn 22 tỷ đồng, dự án hoạt động không hiệu quả, không có nguồn thu để trả nợ);
Dự án Máy nghiền sàng đá (dư nợ quá hạn 24 tỷ đồng, Chính phủ đã phải cho phép bán thanh lý tài sản để trả nợ vay).
Ngoài ra, theo Kiểm toán Nhà nước, có tình trạng dự án không được tính toán kỹ về tiến độ triển khai, dẫn đến dự án được ký hiệp định vay với chính phủ nước ngoài nhưng không thực hiện giải ngân, mà vẫn phải trả khoản phí cam kết cho nhà tài trợ.
Điển hình như dự án metro vay của Chính phủ Đức và được Bộ Tài chính ký hợp đồng cho vay lại với UBND Tp.HCM có tổng vốn theo hiệp định là 137 triệu Euro, hàng năm vẫn phải trả phí cam kết là 342.500 Euro/năm, tổng số phí cam kết phải trả nợ cho dự án đến thời điểm cuối năm 2016 là 27 tỷ đồng. “Trách nhiệm này thuộc về UBND Tp.HCM”, Kiểm toán Nhà nước nêu.
Trừ các khoản trái phiếu quốc tế 38.547 tỷ đồng (chưa đến hạn trả gốc), cơ quan này cũng chưa đối chiếu thời điểm 31.12.2016 của 1 trong 33 chủ nợ là Iraq, cũng như chưa ký xác nhận biên bản giữa cơ quan cho vay lại và đơn vị vay lại, đối với các khoản vay nước ngoài.
Kiến nghị Bộ Tài chính tăng thêm hơn 5.000 tỷ đồng nợ công
Kết quả kiểm toán cũng chỉ ra hàng loạt thiếu sót trong quản lý nợ của Bộ Tài chính và kiến nghị bộ này phải tăng thêm hơn 5.000 tỷ đồng nợ công.
Lý giải nguyên nhân tăng, theo Kiểm toán Nhà nước: nợ Chính phủ (nợ nước ngoài) điều chỉnh chênh 4.966 tỷ đồng do một số dự án chưa kịp thời ghi nhận rút vốn; nợ được Chính phủ bảo lãnh chênh 18,44 tỷ đồng do hạch toán trả nợ quá hạn của dự án Xi măng Hạ Long không đúng tiến độ; nợ chính quyền địa phương chênh 28 tỷ đồng do tỉnh Vĩnh Long báo cáo thiếu khoản vay của Công ty TNHH De Heus. Tổng cộng chênh 5.012 tỷ đồng. Còn một số khoản rút vốn chưa được ghi thu – ghi chi kịp thời, chẳng hạn dự án Nghi Sơn của nhà tài trợ JICA ghi thu – ghi chi thiếu 0,387 tỷ đồng.
Kiểm toán Nhà nước cũng chỉ ra những sai sót trong quản lý nợ công của Bộ Tài chính. Cụ thể, với các khoản vay trong nước, Bộ Tài chính chưa có hướng dẫn và chưa thực hiện các thủ tục ký hợp đồng nhận nợ đối với VEC theo ý kiến của Phó Thủ tướng về vướng mắc chuyển đổi cơ chế tài chính trái phiếu công trình do Chính phủ bảo lãnh.
Theo đó, Kiểm toán Nhà nước kiến nghị Bộ Tài chính phải kiểm điểm các tập thể, cá nhân có liên quan trong việc chưa hướng dẫn và làm chậm thủ tục ký nhận nợ với VEC khoản ứng trả nợ từ Quỹ tích luỹ 2.477 tỷ đồng theo chỉ đạo của Thanh tra Chính phủ.
Đối với công tác điều hành, quản lý các khoản vay nợ chính quyền địa phương, Kiểm toán Nhà nước cho biết số liệu theo dõi nợ chính quyền địa phương tại Kho bạc Nhà nước của 46 tỉnh, thành chênh lệch 7.144 tỷ đồng so với số liệu theo dõi của cơ quan tài chính được Vụ Ngân sách Nhà nước tổng hợp lên bản tin nợ công.
Kiểm toán Nhà nước cũng xác định hàng loạt tồn tại về công tác quản lý, sử dụng Quỹ tích lũy trả nợ nước ngoài, bao gồm: số phải thu bảo lãnh năm 2016 là 711 tỷ đồng, bằng 173,8% kế hoạch (409 tỷ đồng), lập kế hoạch nhưng không chi tiết thu phí cho vay lại (số phải thu 2016 là 135 tỷ đồng)…
Từ đó, Kiểm toán Nhà nước kiến nghị Bộ Tài chính khẩn trương rà soát, đối chiếu các khoản đã ghi thu, ghi chi nhưng chủ dự án chưa nhận nợ, hoặc các dự án đã nhận nợ nhưng chưa thực hiện ghi thu, chi và ký xác nhận biên bản vay nợ.
Tiếp tục tích cực thu hồi nợ đối với dự án thu hồi nợ quá hạn, đồng thời đôn đốc thu hồi các khoản phí, lãi treo nợ tới 31.12.2016.
Theo Trần Giang (Dân Việt)
