Triệu chứng điển hình của viêm não mô cầu là sốt cao kèm đau đầu dữ dội, cổ cứng, xuất hiện ban huyết hình sao...
Theo tiến sĩ Trần Đắc Phu, Cục trưởng Y tế Dự phòng, Bộ Y tế, bệnh não mô cầu rất nguy hiểm, thường gặp ở lứa tuổi trẻ và có khả năng thành dịch. Bệnh lây truyền qua đường hô hấp, tỷ lệ tử vong cao.
Vi khuẩn gây viêm màng não mô cầu là Neisseria meningitidis thường cư trú ở vùng mũi, hầu, họng. Nguồn lây bệnh chủ yếu từ bệnh nhân và người lành mang vi khuẩn. Theo ông Nguyễn Hồng Hà, nguyên Phó Giám đốc Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương (Hà Nội), trong cộng đồng tỷ lệ người mang vi khuẩn không có triệu chứng lâm sàng (người lành mang trùng) là 10-20%. Họ mang vi khuẩn nhưng không phát bệnh, vi khuẩn không vượt qua được "hàng rào" bảo vệ của cơ thể để gây bệnh.
Bệnh diễn tiến rất nhanh, có thể cướp đi sinh mạng của trẻ đang khỏe mạnh chỉ trong vòng 24 giờ sau khi xuất hiện triệu chứng. Ở thể tối cấp, tỷ lệ tử vong bệnh nhân lên đến 60-70%. Ở thể viêm màng não mủ, tỷ lệ tử vong 30-40% nếu điều trị không kịp thời. Những trường hợp sống sót có thể để lại di chứng nặng nề như chậm phát triển tinh thần, điếc, liệt...
Khi nhiễm vi khuẩn não mô cầu, thời gian ủ bệnh 2-10 ngày, thường 3-4 ngày. Bệnh nhân có các biểu hiện sốt, đau đầu, buồn nôn, nôn, gáy cứng (trẻ nhỏ có thóp phồng), lơ mơ, nhạy cảm với ánh sáng, có thể xuất hiện ban xuất huyết hình sao hoặc sốc nhiễm khuẩn... Những dấu hiệu này tương tự viêm não, màng não do virus thông thường khác. Bệnh cũng xuất hiện ban hoại tử trên da nên dễ nhầm với bệnh liên cầu khuẩn. Ngoài ra, bệnh còn khó phát hiện sớm vì biểu hiện ban đầu như viêm họng thông thường nhưng diễn biến cấp tính.
Vi khuẩn này dễ lây truyền qua nước bọt, dịch tiết đường hô hấp, ho, hắt hơi khi tiếp xúc với người bệnh. Bệnh nguy hiểm, tỷ lệ tử vong cao, vì thế phải kiểm soát, khoanh vùng, xử lý ổ dịch để không lây lan rộng. Với người có dấu hiệu bệnh thể viêm màng não, bác sĩ sẽ tiến hành cấy dịch não tủy để chẩn đoán. Những trường hợp nổi ban cũng có thể phân biệt được vì có ban đặc hiệu.
Dấu hiệu sớm nhiễm não mô cầu
Vi khuẩn có thể tấn công vào bất kỳ cơ quan nào của cơ thể để gây bệnh. Dấu hiệu và triệu chứng đặc hiệu của bệnh tùy thuộc vào cơ quan bị vi khuẩn xâm chiếm như hệ hô hấp, hệ thần kinh trung ương, hệ tiết niệu sinh dục, máu, da… Hai bệnh cảnh thường gặp là viêm màng não và nhiễm trùng huyết do não mô cầu với những biểu hiện đặc hiệu như sau:
Viêm màng não do não mô cầu
- Bệnh nhân thường sốt cao đột ngột 39-40 độ C. Phụ huynh cần chú ý khi trẻ đang chơi đùa bình thường đột ngột sốt rất cao.
- Bệnh nhân bị đau đầu dữ dội, nhất là vùng trán và sau gáy. Đau đầu làm trẻ quấy khóc rất nhiều. Tình trạng nôn và buồn nôn làm trẻ ăn uống khó khăn, bỏ ăn, bỏ bú, mệt mỏi, lừ đừ.
- Dấu hiệu cổ cứng đặc trưng cho tình trạng viêm màng não (dấu hiệu Kernig hoặc Brudzinski dương tính do bác sĩ khám và xác định). Trẻ dưới 12 tháng tuổi có thể bị thóp phồng khá đặc trưng.
Nhiễm trùng huyết do não mô cầu
- Khởi bệnh thường đột ngột, bệnh nhân sốt cao 39-40 độ C, ớn lạnh, rét run nhiều lần, nhức đầu, nôn ói, đau khớp, đau cơ, đặc biệt đau nhiều ở sống lưng và hai chân. Bệnh nhân mạch nhanh, thở nhanh và có thể huyết áp thấp.
- Dấu hiệu điển hình của nhiễm trùng huyết do não mô cầu là tử ban, xuất hiện khoảng 75% trường hợp, trong vòng một hai ngày sau sốt. Tử ban có đặc điểm là màu đỏ hoặc tím thẫm, bờ không tròn đều, kích thước thay đổi 1-2 mm đến vài cm, bề mặt bằng phẳng không gồ lên mặt da, có khi hoại tử vùng trung tâm. Tử ban phân bổ khắp người, nhiều nhất ở vùng nách, hông, quanh khớp (khuỷu, gối, cổ chân). Đôi khi tử ban có dạng bóng nước (nốt phỏng) hoặc lan tràn rộng lớn như hình bản đồ.
Cả hai thể bệnh trên rất nguy hiểm, diễn tiến theo chiều hướng nặng rất nhanh và có thể gây tử vong trong vòng 24 giờ. Nếu nghi ngờ trẻ bị nhiễm bệnh, phụ huynh không nên tự mua thuốc cho trẻ uống mà cách tốt nhất nên đưa đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt để được điều trị kịp thời.
Để phòng bệnh viêm não, màng não do não mô cầu, tránh lây lan trong cộng đồng, Cục Y tế dự phòng khuyến cáo người dân:
- Thực hiện tốt vệ sinh cá nhân: Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng, súc miệng và họng bằng các dung dịch sát khuẩn mũi họng thông thường, đeo khẩu trang.
- Đảm bảo vệ sinh, nơi làm việc thông thoáng.
- Chủ động tiêm phòng văcxin cho trẻ ở các cơ sở tiêm chủng dịch vụ.
- Khi có biểu hiện sốt cao, đau đầu, buồn nôn và nôn, cổ cứng, cần đến ngay cơ sở y tế để được khám và điều trị kịp thời.
Ngày 13/4, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương cơ sở 2 (Hà Nội) tiếp nhận một bệnh nhân nữ 15 tuổi mắc viêm não mô cầu. Thiếu nữ phải điều trị cách ly đặc biệt. 14 người tiếp xúc gần với bệnh nhân được uống kháng sinh dự phòng. Ngành y tế địa phương đã khoanh vùng và xử lý khử trùng ổ dịch này.
Theo Lê Nga (VnExpress.net)
